علایم راهنمایی و رانندگی مانند انواع چراغ ها، تابلوها، خط کشی ها، نوشته ها، ترسیمها و نیزعلایم تعیین سمت عبورکه باید روی راهها کشیده شود، بر اساس قانون الحاق ایران به کنوانسیون عبور و مروردر جادهها و کنوانسیون مربوط به علایم راهها ـ مصوب 1354 ـ تهیه شدهاند، و همچنین رنگ زمینه و شکلعلایم و تابلوها، مطابق نمونههای (پیوست شماره 4) این آییننامه است.
تشخیص، انتخاب، تهیه، جانمایی، نصب، ترسیم و نگهداری علایم عمودی و افقی راهنمایی و رانندگی درشهرها بر اساس دستورالعملی خواهد بود که به پیشنهاد شورایعالی هماهنگی ترافیک شهرهایکشور به تصویب وزیر کشور میرسد و در جادهها به عهده وزارت راه وترابری میباشد.
در مواقع اضطراری راهنمایی و رانندگی و پلیس راه میتوانند خود اقدام به انتخاب نوع علایم و محلاستفاده و در صورت لزوم تهیه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداری و یاوزارت راه و ترابری اعلام نمایند.
مفاهیم رنگ و شکل علایم و تابلوها و چگونگی رفتار رانندگان پس از دیدن آنها، که درکتابهای آموزشی باید ارایه شود، از سوی کار گروهی متشکل از نمایندگان وزارت کشور، وزارت راه وترابری و راهنمایی و رانندگی تهیه و به همراه این آییننامه برای اطلاع عمومی در اختیار مراجع صلاحیت دارو با همکاری شوراهای اسلامی شهرها در اختیار عموم مردم قرار میگیرد.
رانندگان کلیه وسایل نقلیه و اشخاص اعم از پیاده یا سوار بر حیوانات و یا اشخاصی که مسؤوهدایت انفرادی و یا دسته جمعی پیادگان و یا حیوانات در راهها میباشند موظفند از علایم و مقررات مربوطتبعیت نمایند، مگر این که مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه به دلایلی رعایت نکردن آنها را در محل،مجاز اعلام کنند.
کنترل و تنظیم عبور و مرور ممکن است به وسیله چراغها یا خط کشی یا تابلوها، نوشتهها وترسیم ها، یا مأموران راهنمایی و رانندگی و پلیس راه و یا به هر وسیله دیگری که بر حسب مورد لازم باشد، بهعمل آید.
در هر حال فرمان پلیس راهنما که ممکن است مغایر با پیام علایم یا مقررات در محل باشد مقدم خواهدبود.
در دو طرف عقب وسایل نقلیه طویل باید دو عدد علامت نشان دهنده وسیله نقلیه طویل(مستطیل زرد یا سفید رنگ که دارای حاشیه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسایل نقلیه پشت سر را ازطویل بودن آنها آگاه گرداند.
چراغ سبز برای حرکت: رانندگان وسایل نقلیهای که با چراغ سبز روبرو میشوند حق عبور یاگردش دارند مگر آنکه گردش به وسیله علامت دیگری ممنوع شده باشد.
در هر حال وسایل نقلیه در حال گردش باید حق تقدم عبور وسایل نقلیهای را که در مسیر مجاز خودمستقیم میروند و حق تقدم پیادگانی را که از گذرگاه پیاده در حرکتند رعایت نمایند.
با وجود این اگر جریان ترافیک در جهتی که آنها در حال پیش رفتن هستند آنچنان متراکم باشد کهچنانچه وارد تقاطع گردند با تغییر و تبدیل بعدی رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع،رانندگان را برای ادامه حرکت مجاز نخواهد ساخت.
چراغ زرد برای احتیاط: رانندگان وسایل نقلیهای که با این چراغ روبرو میگردند نباید از خطایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی عبور کنند مگر آنکه آنچنان به خط ایست تقاطع و یا چراغراهنمایی و رانندگی نزدیک شده باشند که پیش از عبور از خط ایست یا از تراز چراغ راهنمایی و رانندگینتوانند به آسانی توقف نمایند.
در هر حال در صورت ورود قبلی به تقاطع موظفند به حرکت خود ادامه داده و با رعایت مقررات دیگر ازتقاطع یا گذرگاه عبور کنند.
چراغ قرمز برای ایست: رانندگان وسایل نقلیهای که با چراغ قرمز برخورد میکنند باید پیش از خطویژه ایست، توقف کامل نمایند و در صورت نبودن خط ایست در فاصله پنج متری چراغ راهنمایی و رانندگیبایستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخلیه تقاطع از وسایل نقلیه منتظر بمانند.
چراغ چشمک زن زرد برای عبور با احتیاط: رانندگان وسایل نقلیه مکلفند با دیدن این چراغ ازتقاطع و گذرگاه پیاده با احتیاط و سرعت کم عبور نمایند.
چراغ چشمک زن قرمز برای ایست و عبور: رانندگان وسایل نقلیه در صورت برخورد با این چراغنباید از خط ایست و یا در صورت نبودن خط ایست از تراز چراغ راهنمایی و رانندگی فراتر روند و بایدتوقف نموده و پس از اطمینان از نبودن خطر تصادف، حرکت و عبور نمایند.
همین اقدامات هنگام دیدن تابلوی ایست باید انجام شود.
در تقاطعهایی که مسیر جداگانه گردش به راست به وسیله جدول یا خط کشی تعبیه نشدهاست، در هنگامی که چراغ راهنمایی و رانندگی قرمز است، رانندگانی که قصد گردش به راست داشته باشنددر صورت نصب تابلوی ویژهای که گردش به راست را مجاز اعلام مینماید، میتوانند از منتهی الیه سمتراست راه و با رعایت احتیاط و حق تقدم عبور وسایل نقلیه و پیادگانی که با چراغ سبز در حال عبورمیباشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.
پیادگان مجاز به عبور از عرض راه میباشند.
عبور پیادگان از عرض راه ممنوع است.
بلند کردن دست به طور عمودی: مفهوم این حرکت برای کلیه استفاده کنندگان از راه به معنای توجهتوقف خواهد بود. اما رانندگانی که توقف وسایل نقلیه آنها ایمنی کافی ندارد مستثنی هستند.
این علامت، رانندگانی را که پیشتر وارد محوطه تقاطع شدهاند ملزم به توقف نمیسازد.
بلند کردن دست یا دستهای مأمور به دو طرف و به طور افقی:مفهوم این حرکت برای کلیه استفادهکنندگان از راه که جهت حرکت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست یا دستهای مأمور صلاحیت دارمیباشد، به معنای ایست خواهد بود. ممکن است مأمور پس از دادن این علامت دست یا دستهای خود را پایین بیاورد.
این حرکت نیز برای رانندگانی که در سمت جلو و عقب مأمور قرار دارند به منزله علامت ایست میباشد.
در خیابانها و یا تقاطعهایی که سطح آنها به شکل شطرنجی و به رنگ زرد و سیاه نقاشیشده، هنگامی که تراکم خودروها زیاد است و امکان تخلیه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفندپیش از محل نقاشی شده متوقف شوند و مسیر حرکت دیگر خودروها را باز نگه دارند.
نصب آگهی یا علامت یا تابلو یا وسایلی که دارای شباهت با علایم و یا تابلوهای راهنماییو رانندگی باشد یا از آنها تقلید شود و یا منظور از آن هدایت و کنترل وسایل نقلیه باشد و یا به طریقی باعثجلوگیری از دیدن علایم و تابلوراهنمایی و رانندگی گردد و همچنین نصب چراغهای رنگی تبلیغاتی در کنارچراغهای راهنمایی و رانندگی به طوری که موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است.
مقامات صلاحیت دار میتوانند در صورت دیدن چنین اشیایی برای رفع آنها اقدام نمایند.
ممکن است از طرف مؤسسات یا اشخاص با اجازه مراجع صلاحیت دار علایمی برایهدایت مراجعه کنندگان به مکانهای اطراف راه نصب گردد، مشروط به این که این تابلوها مانع دیدنتابلوهای راهنمایی و رانندگی نشوند و ایمنی راه را به خطر نیندازند.
ضوابط و چگونگی تهیه، نصب و یا الصاق آگهیهای تبلیغاتی و تابلوهای هدایت بهمکاندرشهرها و جاده ها، بر حسب مورد، به وسیله شورایعالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور در شهرهاو وزارت راه و ترابری در جادهها تعیین خواهد شد.
هیچکس حق ندارد بدون اجازه راهنمایی و رانندگی و پلیس راه در علایم راهنمایی ورانندگی و دیگر وسایل تنظیم عبور و مرور وسایل نقلیه تغییراتی بدهد و یا در متن آن تصرفاتی نماید، مگراشخاصی که در دستورالعملهای موضوع ماده (97) این آییننامه مشخص شدهاند.
برای گردش به راست، چراغ راهنمای سمت راست وسیله نقلیه را روشن کنند.
برای گردش به چپ، چراغ راهنمای سمت چپ را روشن نمایند.
برای توقف، چراغ راهنمای سمت راست را روشن نمایند.
برای تغییر مسیر و یا تغییر خط حرکت، در فاصله مناسب، چراغ راهنمای سمت راست یا چپ رابر حسب مورد، روشن کنند.
رانندگان وسایل نقلیه موتوری که چراغ راهنما نداشته و همچنین وسایل نقلیه غیر موتوریو موتورسیکلتها و دوچرخهها باید با دست به شرح زیر علامت بدهند :
برای گردش یا تغییر مسیر به راست، دست چپ را به طرف بالانگهدارند.
برای گردش یا تغییر مسیر به چپ، دست چپ را به طور افقی نگهدارند.
برای توقف، دست چپ را به طرف پایین نگهدارند.
برای کاستن سرعت، دست چپ را به طور افقی از بالابه پایین به طور متناوب حرکت دهند.
در روز بوق کوتاه
در شب چند بار تبدیل و تعویض نور چراغ بالاو پایین.
هنگام سبقت گرفتن اعم از این که روز باشد یا شب، برای جلب توجه وسایل نقلیه پشت سر،استفاده از چراغ راهنما ضروری است.
وسایل نقلیه امدادی، بازرسی، انتظامی، سازمانهای خدمات رسانی و مدارس باید دارایدستگاه آگاه سازی شنیداری و دیداری مندرج در ماده (60) این آییننامه و تجهیزات ایمنی باشند و روی بدنهوسیله نقلیه هم عبارات و علایم مشخص کننده نقش و یا نصب نمایند.
رانندگان وسایل نقلیه که مواد خطرناک حمل میکنند باید در دو طرف و عقب وسیله نقلیهتابلویی که روی آن کلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسی و انگلیسی و به رنگ قرمز نوشته شدهباشد نصب کنند.
مسئولان شرکتها و مؤسسات حمل بار و رانندگان وسایل نقلیه مکلفند مقررات خاص حمل موادخطرناک را رعایت نمایند.
هرگاه وسیله نقلیهای شب در کنار و بیرون سطح راه توقف نماید به طوری که کناره وسیلهنقلیه متوقف مماس بر حاشیه سواره رو باشد و نور کافی در آن محل برای تشخیص اشیا یا اشخاص از فاصله150 متری وجود نداشته باشد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه (اعم از این که درون وسیله نقلیه باشد یا بیرونآن) مکلف است چراغهای کوچک جلو و خطر عقب وسیله نقلیه را روشن نگهدارد.
چنانچه چراغ کوچک خراب شده باشد چراغهای بزرگ را با نور پایین روشن سازد.
در وسط راه چراغ الکتریکی و یا مشعل نورانی قرمز در فاصلههای 70 متری جلو و عقب و یکیدیگر در پهلوی وسیله نقلیه از کار افتاده بگذارد.
در راههایی که به وسیله موانع فیزیکی مسیر رفت و برگشت وسایل نقلیه از هم جدا شده است قراردادنعلایم مندرج درفوق در عقب و پهلوی وسایل متوقف کافی خواهد بود.
هرگاه وسیله نقلیه سر پیچ یا تپهای از کار بیفتد علایم باید درفاصلههای مناسبی قرارداده شود تارانندگان وسایل نقلیه دیگر، از فاصله 200 متری متوجه خطر شوند.
هرگاه وسیله نقلیه موتوری در راهها از کار بیفتد و به علت کافی بودن روشنایی محلاحتیاجی به استفاده از چراغ یا مشعل نباشد، راننده باید در وسط جاده مثلثهای شبرنگ متساوی الاضلاعدارای زمینه سفید یا زرد با حاشیه قرمز از نوع علامت احتیاط به ابعاد حداقل30 سانتیمتر در فاصله 70 متریجلو و عقب آن به نحوی که قابل دیدن باشد قرار دهد.
اگر وسیله نقلیه حامل مواد خطرناک در ساعات و شرایط مندرج در مواد (113) و (114)در راهها از کار بیفتد، راننده یا متصدی وسیله نقلیه موظف است که در وسط جاده چراغهای الکتریکی بهرنگ قرمز با باتری در فاصلههای 70 متری جلو و عقب و دیگری در پهلوی وسیله از کار افتاده بگذارد.
استفاده از فانوس یا چراغ یا مشعل و هرگونه علامت آتش زا برای این گونه وسایل نقلیه ممنوع است.
روی یدک و هر نوع وسیله نقلیهای که وسیله نقلیه دیگری آن را میکشد باید یک پرچم سفیدبه ابعاد حداقل 50 سانتیمتری طوری نصب شود تا رانندگان دیگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببینند.